Agar Pakam Wuol

Akölköl ciɛɛŋde Jiëŋde Pakamde Agar

Pakam aye Jiëŋ töŋ dït de wun Junub Thudänic kuye wutdït de Agaric.

Tëcenke täu thin pinynhom

Pakam acë täu pacɔ̈k tënë mel 75 Parut de (North) Rumbek këye gendït de Arääm Wëër paguot (South) Thudanic. Arɔm akeu kekë Jäŋ Luäc ku Nuër parutic

(north), Rek ku Gok pacuɔlic (west), Nuër pabakic (east) ku Boor pagutic (south).

Piny, Kuɛɛrpïïr ku Bänyden

Pakam ɣaa rëër ruup ku tuɔciic, ɣään wänë bor kam wäär Nile ku jɔla nyïïn juɛ̈ɛ̈c ku ye pan de non juɛ̈r de Upper Nail. Kuɛɛrpïïr den ɣe macde lääi, puɔ̈r miɛ̈th, mäide reec ku yääp akek adït tënë Pakam. Naŋ lääi ku määcden akuɔ̈t apɛi ku aye cööke pïïrë Pakam. Juec de wɛɛŋ tënë yïn, ɣen ɣaa thɛ̈ɛ̈k anïn. Pakam anɔŋ bäny cï Nhialic cak ka keek nɔɔŋ käror cë mënë agɛ̈ɛ̈p ku ɣänë mäi.

Käyeluel ku Akölköl

Tëcïtë kaye luelë kuɛtke Jiëŋ jam, kɔc tueŋke kɔŋ cak në Nhialic akeyïk Adom ku Käwa, ɣejäl detic ɣëmɛn ke räm nhïïm kekë Adam ku Eve.

Deŋ ɣe wä tueŋ yen jɔl Jiëŋ bɛ̈nbe thin.

Atheek/Yai

Pakam ɣaacït Jiëŋ kɔ̈k cë gamë Nhialiny töŋ piny ëbɛ̈n, ɣen yekë cɔl Nhialic. Ayekë gam Nhialic ɣene duciɛ̈ɛ̈k ku ye cɔ̈ɔ̈k de pïïr ku ɣen acë mec kek loiloi raan. Raanë Nhialic cɔl alɔŋ kuerde ɣë cɔ̈ɔ̈t jɔŋdït ku jaak ɣe cɔlë kueer kuɔtiic keduɔ̈r. Duɔ̈r aye loi në kɔc cë gam ku yekë dɔc. Ayekë gam lɔnë jɔ̈ŋ/tëëp de kɔc cë thou ebën kaye jɔŋ pïrde wëëi. Akëckï gam bïke gɛɛr Yithaläm, ɣacë wɛ̈ɛ̈t gam ku gai këyic tënë krïthääno ke bëi wɛ̈t de Nhialic. Ɣɔ̈ɔ̈k anɔŋ atheekde/yai gamë rot.

Ɣɔ̈ɔ̈k kek ɣaa lääi tueŋ de kɔ̈ɔ̈c, cɔk lɔnë amɛ̈ɛ̈l tääu keya atit nyin de kööc. Pakam anɔŋ kɔc cë nyiëëc duɔ̈r jaak ku ace Nhialic ɣë lɔ̈ŋ.

Thok

Pakam aye jamë thoŋ-Jiëŋ/ muɔnyjäŋ, rëër, piath, ciɛŋthɛɛr ku kacïïkgam. Pakam anɔŋic wuɔt ka dhetem thiekiic, keek anɔŋic Anïïn, Akɔ̈ɔ̈rkɔ̈ɔ̈r, Gaak Wuol, Liɛth, Manuɛ̈r Nyiɛc ku Niëniël Kuën-guem. Keek athiäkiic ku yekë kɔctöök kuɛrkɔ̈ɔ̈th nɔŋ ruɛ̈iruɛ̈ië kamken ku jɔl ɣaa anïïn/ mɛ̈ɛ̈cthook cë ke matiic në thiëkthïëk wɛ̈lɛ̈ kɔ̈ɔ̈k. Kuɛt-thi ɣaa röt nyicë ruɛ̈ɛ̈i kamken ku benydɛn cëman Alämluat, Reeth, möcɔ̈ɔ̈r ku nhïïmgaal. Keek ɣaa mukthul mac kɔc ku pinyë wunë. Raan tööŋ thɛɛr ɣene kuɛ̈nröt ku tɛ̈ɛ̈ukë yiɛnyden bäny mir/ thiɛth ku athëëk/ jaakendït, ku dhamandɛ̈ ɣaa wɛ̈lken thɛɛr wunken ku duciëk gam kek aye kïgam.

Pakamiic, beny bith aye gam ku nyïïcë lɔn nɔŋ ɣen riɛldït gääk ɣen yiic-luel, kumlɔcar, bäny, nyïïnykäŋ, ku daikanhiäk. Pakam ɣaa lueth ku yekï amërildït cï nyiëc muɔɔkë ciɛŋden ku thiɛkëic cïïnethok. Acɔk ɣaaŋu, kë Pakam amëgööŋ ku ɣaa mɛ̈ɛ̈thpɛɛth cïn raan wanke, ɣaa ceŋ alajik arëët, ciɛŋpath, rɔ̈ɔ̈më cäm adït kɛ̈ke ku dhëëŋdït gɛ̈ɛ̈i kɔc ku athɛɛk cïnethok, thiɛkic liu paan Agar, rëër lajik ku cuɔ̈ɔ̈kdhäär. Ɣaa ceŋke kɔckɔ̈ɔ̈ke theek röt ke mac wëlken. Pakam cïtmën wuɔ̈ɔ̈t ke Jiëŋkɔ̈k ɣaa këc pööc lac dööt, ciɛŋden thɛɛr ku pïïr ɣene töŋ maɣëmë ke tiŋpiɔ̈the kïduut ku ɣen jai keek märëceŋden ku lömkï ceŋ lai/ ceŋalɛɛi. Ciɛŋthɛɛrë ku pïïrë Pakam ɣetɔ̈ ɣöŋ kɔ̈ɔ̈u. Ɣene calicde thiëk, apukë raan, cuɔ̈të käny, wɛ̈lɛ̈ kɔ̈ɔ̈cë tïïp ku ɣäändïït kɔ̈ɔ̈k thiekic ku miɛtpiɔ̈u/ amatiic.Pakam amuk ciɛŋ ku pïr thɛɛrde Kɔcwëërkɔ̈ɔ̈th (Nilote) ɣenë macë ɣɔ̈ɔ̈k, keek acë puɔ̈ɔ̈r mat-thïnë ɣään kɔ̈ɔ̈kic, puɔ̈ɔ̈rë raap/ raapjäŋ, akueem, aguɔth, arɔ̈ɔ̈l, abou( mataba/ abɛ̈t), mëguak/ tɔŋpiiny ku mïïth kɔ̈ɔ̈kya. Diäär ɣaa loiloi juɛ̈ɛ̈cke puɔ̈ɔ̈r loi, ku ŋɛ̈ɛ̈rë noon ɣöt ku yïkden, röör ɣaa duum guar ku yiepkë tïïmke ɣööt. Puɔ̈ɔ̈r ku yiëpë duum aye loi këër.Kɔckɔ̈k ɣaa adëëpë/ ayääpë lääi kë ɣenë pïr.

Ciɛŋë Pakam amat kekë aciɛr bë cäm kɔc ɣɛ̈ɛ̈t pɛ̈ɛ̈ike mɛ̈i/ yak ku këër/ ruel. Ɣen acirë anɔŋic tɔ̈ɔ̈ude miëth bï kɔc camë pɛ̈ɛ̈ike mɛ̈iyic, yaakic, ku këër, bïnë ruel döt ago ɣɔ̈ɔ̈k dhiëth ku tuu kï. Pɛ̈ɛ̈i raac arët ɣe tääu anɔŋic Mɛ̈i, Këër, and Yaak. Rut and Ruel aye pɛ̈ɛ̈ië mir/ kuɛth tënɔŋ Pakam. Keek ɣaa pɛ̈ɛ̈ie miëthdït arëtic.

Dhääkthi ɣa macë thöök (mëbeu ku amɛ̈ɛ̈l), ku dhääkdït ɣaa maacë ɣɔ̈ɔ̈k dɔm nhom. Ɣoŋ ɣene këriëc ëbɛ̈nde Pakam, ɣenë pïr ku ɣenë lui kakë jiɛɛk kɔ̈k.

Dɔ̈ɔ̈k ɣe yääthë böökë ɣɔ̈ɔ̈kic kakornyin, bënyin kuek thin agut lɔn bïnë yen gɔ̈ɔ̈r nhom. Tɛ̈ɛ̈në kajɔl dït kadhïïl piɔ̈u. Ku ŋot kaciëŋ woŋ cök abë thiëk ku jɔl ba war në kɔcthii jɔt rööt nhial. Pakam ɣaa nyïïn tïïkë ɣɔ̈ɔ̈k kɛn apɛɛi, ayekë gëlë lääië ke cam, tuaŋ, ku kɔc peecke.

Wɛ̈ɛ̈t ɣoŋ ɣene Pakam nɔ̈ɔ̈k nayïïc bï thääi kerum tënë keek.

Ɣɔ̈ɔ̈kë Pakam ɣaa nɔŋic möör adɔŋdït nɔŋ cïït wääcic lɔ birbir. Muɔrdun cë lönyë yïpiɔ̈u ayen yï cäk ku yeyï cɔlë möörkɛ̈ në baai ëbɛ̈n. Aparak ɣediɛt gɔl benke muɔr ya këëp/riɔ̈ŋ ku diɛ̈të wak ɣëyɛ. Yïne cäkë cïïtë muɔr ɣoŋ tɔ̈keyï.

Raan Pakam ɣenyic ceŋ ku bëya raan lajik ku thiekic Wutic. Pïrë Pakam acïkë täu në athɛɛk ku piath kɔ̈ɔ̈u. Keek ɣaa macakiil juɔ̈cë jamiic ku kuɛnyic kekë ye cuɔl wɛ̈lɛ̈ baai/wut.

Lonë kɔc tɔ̈ wuutiic, cɔ̈ɔ̈kë gämden ku kuere keek käŋ luɔiyic thïn, ayekän nyuɔth. Ɣɔ̈ɔ̈k ɣaa ca bɛ̈ɛ̈i (mök ku jii), laac ayenë nhiëm luat ku dul ku jɔl ɣa wacëdëël ɣe loië keye yuïïnë ɣɔ̈ɔ̈k. Wëërë ɣoŋ aye rɛ̈ɛ̈k, thiaŋ ku tɔŋ köör. Käne loi bï kääm tiɛɛtwe ɣɔ̈ɔ̈k guup, arop ayen ɣɔ̈ɔ̈k pot/ tiɔ̈ɔ̈r bï ɣɛɛr ku gëël käämwe ku acaak. Arop aye kɔc kethook thooth. Ɣɔ̈ɔ̈k ace nɔ̈ɔ̈k/ tɛɛmröötë paathpaath. Ɣe lëtë cen thou, wɛ̈lɛ̈ cï näk/ gɔ̈ɔ̈ŋ kamaan, wɛ̈lɛ̈ kɔ̈ɔ̈c ɣen cï loi ɣëye, kë rïŋ acuet ku thiaŋ dɛ̈ɛ̈l bë ya köndökë meth, dɛ̈lë leŋnhom, lääk, kuënh ɣɔ̈ɔ̈k, böökë tɔŋ, böök tɛ̈ɛ̈c, wɛ̈lɛ̈ loi ye yuïïnë ɣoŋ. Tuŋ ku yuɔm ayen kajuɛ̈c kɔ̈k loi.

Diär ku nyïïr ɣaa gööm kɔɔc ku muɔkë muk ye thal ku tɔ̈ɔ̈u. Na nɔŋ ruän loi, kajö kɔc thɛ̈ɛ̈t.

Ciëkëmïth

Ɣen manhë Pakam ëbɛ̈n aye cäkë rin cïïtë ɣoŋ, rin wundït thɛɛrë Wun, wulënë wɛ̈lɛ̈ raandɛ̈ mukthul ëye. Rinë dhääk anɔŋic Marial, Maker, Mayom, kukäkɔ̈k. Rinë mïïth nyïïr anɔŋic Rial, Yar Yom, kukäkɔ̈k.

Pakam ɣaa cɛ̈kë rin kɔ̈k cëmënë Nyandiar, Piath Turic, Apach, kukäkɔ̈k Run cï wɛ̈ɛ̈tde Nhialic bɛ̈nkɛ̈, mïïth juɛ̈c acï cäkë rin Nhialic cëmënë Lajik, Läät etc.

Mïïth juɛ̈c aye cäkë cïïtë muɔr wɛ̈lɛ̈ thɔn ɣoŋ cïnë man thiak e.g Yar Maria, kukäkɔ̈k. Mïïth aye cäk ke Col naye wa, ku Acol naye nya, aye cäkë kɛ̈ tënɔŋ ɣen nyin manh cë thou colic.

Cë mënë Nilotic kɔ̈k, Pakam anɔŋ rinken path ɣenë diɛt cäk, Madit, Adit, Bol, Lual, Ngor, kukäkɔ̈k.

Pakam anɔŋ nhiëërdïtë wɛɛŋ, muɔr ɣoŋ nɔŋ cïït lɔriauriau, aye garnhom tëcïtë yuïc ɣe thin bë gäälthïn. Pakam ɣaa ɣɔ̈ɔ̈k tɛɛm yïïth bïnë keya nyic. Ku enaŋ tëye kuatë teem thin.

Thiëk

Thiëk Pakam ɣekënë makum. Manh moc ɣe thiëk tëcït adat diär yuïc, bë aniënde mac ku juɛk kuatic bëdït. Raan cë thou keye meth wɛ̈lɛ̈ cï nɔ̈k tɔɔŋ aye thiëk tiɛŋde në manhë, wulënë wɛ̈lɛ̈ raadɛ̈ ku mïïth cï dhiëth aye cɔ̈l yen raancë thou thɛɛrë. Tëcïnë tik thiak ku le rol, kë ɣa thiëkë anïnë cïnëye thiakthinic. Atöc nya/tik aye loi wakɔ̈ɔ̈u bakic/ ariɛlic. Dhiop aye cäm tënë kɔcë tik, na cë nïïn karou thök ka jɔl jääl.

Cinë thiëk adït ku tɔ̈nhial Pakam, acëbääny aye wäätken thiëkë cindït. Ku ɣene tëde nɔŋ wɛ̈ɛ̈t bäny. Raan thiekic ayen nyande thiak cindït ku wen de thiëkë kɛ̈.

Nyïïr thiai ku dhëëŋkï ɣaa cindït yuïc apɛ̈ɛ̈i. Tëëre dɛ̈ cinë ɣɔ̈ɔ̈k lɔk. cinë thiëk ɣe ɣet agut cë 250.

Manhë wa aye thiëkë wun, wulɛ̈nke, wariëcke, ku mɛ̈ɛ̈thke. Të tekë ɣɔ̈ɔ̈k nya, kë kɔc aye rääm nhïïm, wulënë moc kekë wulënë nya, wun moc kekë wun nya ku ɣene tënë kɔc kɔ̈k. Tëcïnë nya liac ku acëë thiak, ka yiɛ̈thë bɛ̈ny Alämthith nhom bë lɔtem kɔ̈u, rɛm wën cë nya liac, ku duk nya cökë dɛnliac (dɛnë buɔŋ), dɛnɣɔ̈ɔ̈ric naye nyan cï jɔtë path.

Nyanë thukul ɣe thiakë cindït ayɛ. Kap ɣe kënë dhiënhë mïïthe tök nɔŋ Pakam, kapë röth lɔ paathpaath aliu, raan cë köör aye ram arët ku tɛ̈ɛ̈u ɣɔ̈ɔ̈k ka dhorou piny bike yiëk raan nɔŋ tik. Liëc, jötë nya ku kɔ̈ɔ̈r ɣaa tɔŋ bɛ̈i wutic ku aye maan apɛ̈ɛ̈i en lon cïtë kän Pakam.

Yiëthë Raandiɛ̈tic

Lɔ̈ raanë dïtic ɣe löm kuɛr kuɔ̈tiic ku yɛɛiyɛɛi ba raandït jä löm. Raan aye hɔ̈ɔ̈th leec piny ku cuɛl këye nyoothde raandiɛ̈t në dhääk ku nyïïr.

Tëcï nya kuääc, ka lɔ̈ɔ̈rdït tet ka loi, ciëm kɔc, dëëk kɔcë määu abï wut ëbɛ̈n piŋ lɔn cï nyanë ŋɛk dït. Gɛɛr, diir, tiil, ku guɛ̈ɛ̈t aye nya cieŋ në pɛ̈ɛ̈i ka diääk, ŋuan. Nyan puɔc kuäc aye piŋ cök tëmec kekë aɣopɣop ɣë diir.

Wäät aye gɔ̈ɔ̈rnhïïm në ŋuan, jɔl raan many apɛɛi. Kɔc gɔ̈ɔ̈rnhïïm ee run töŋë aye cääkë rin ku yekë riënytök. Wën cïgɔ̈ɔ̈r nhom aye cɔl Apalrääk, ku nyan cï kuääc aye cɔl nyabïïm.

Cuɛ̈lde raan ba ya aŋuala ɣe liu thɛɛr Pakam ku ayuïc bë cuërthïn emëthinë.

Kɔcdïïtë Pakam ace reemë mëguaak/ tɔŋpiiny thiith këctuak. Rïïny cï apäräk ɣaa nyïïn tïïtë baai, ɣɔ̈ɔ̈k, diär, mïïth, kɔc cë ŋuɛ̈ɛ̈n/ dhiɔp në këbɔ̈ roor. Apärääk ɣaa ɣɔ̈ɔ̈k jat tooc tënɔŋ wäl ku pïïu, nacë thääië puɔ̈ɔ̈r bɛ̈n, kabɔ̈ bïïkë bɛ̈ɛ̈i guariic.

Käŋë Ciɛŋ ku Thiɛɛth dɛn.

Pakam acït mënë wuut ke Jiëŋ kɔ̈k, keek anɔŋ nhïïmkɛn, ciɛŋthɛɛr ɣen amukë cök, wëëlë thiɛth ace kakɛn. Ɣaa röt mac kepɛ̈ɛ̈c.

Bääny Pakam ɣa keek baai mac, anɔŋic bäänyë baai, bääny biith, bɛ̈ny-riŋ, nhïïmgaal, ku bɛ̈nywut. Keekë kɔckɛ̈ ɣaa keek baai mac. Aye rïïc piŋthook na luelkë wɛ̈ɛ̈t. Bɛ̈ny deŋ ɣe Nhialic cɔl bë deŋ tuɛny.

Pakam acï wɛ̈ɛ̈tde Nhialic lac bɛ̈n thïn, raan ëbɛ̈n acë game Nhialic. Pakam acë buɔ̈c apɛɛi bïkë naŋ Daithithdɛn, keek acï bɛ̈në gäm nhom lääu ku yïkë ke Daithith ɣene cɔl Pakam Daithith. Bëcïp tueŋ ŋɔ̈ɔ̈re aye cɔl Mading Machar Adak.

Bɛ̈n thiöök ka pen ager ciɛŋde Pakam ëmäth.

Mac akuma jöt ku Ajuɛrde Baai

Dhaman thɛɛr mar ku kumde Bïrïtïc, Pakam akɛ̈n bɛ̈në dööt. Aräk ɣe Arab Malual ɣen acë ɣëët Pakam. Na wɛ̈ɛ̈r yɔt anyanya we ku thɔ̈ɔ̈r kekë Arab në wɛ̈ɛ̈të tiɔpde Junub, go Pakam ëbɛ̈n röt jatnhial ku löm dhaŋ ku ler tɔŋ. Anïïn aye juarthok në miith bëlɔ anyanyaic. Deng Monydït aca Arab Malual cuɔpwe bɛ̈ɛ̈i juääcic abïnë nhom lääu yök. Pakam acë thɔ̈ɔ̈r ku thoukë SPLA/M yic. Awän cïnë dɔ̈ɔ̈r thany ke Arab Malual, go tueny Junub ɣenë ŋɔ̈ɔ̈r Jɔn Garäŋ Mabör Pakam loi kaye Madïrëya ku kuany Mayäk Nɔ̈I Awɔ̈c ke ye muɔr ŋaknhomde. County acï bɛ̈në tekic dhiëc; Alɔ̈r, Madöl, Malueth, Meen and Wun-riɛŋ payaam. Payaam acï ke tekic Bumaa, ku Ɣëlat, yeke mac në Mapatiic, ku Vëliic.

Bääny; alamthith, reeth ku kɔ̈k ɣaa keek payam mac kekë mapätiic. Alamthiith aye mapätiic piŋthook në kë luelkï. Ku nɔŋ riɛl bïk mapätic cop. Akuma/ tueny acë Pakam tekic ɣe nïïnkɛ̈ në county kadiäk; Alɔr, Malueth ku Meen.

Pakam ɣɔn cë lɔ anyanyic, abak acë lɔ tɛɛm aɣer, acë lɔpiɔ̈c ku ɣaa kɔc ken kony ëmɛ̈n.

Ciɛŋ Pakam ke Kɔc Akɛɛunhïïm

Pakam anɔŋ ciɛŋ juɛ̈ɛ̈c rɔmkë kekë thääi kɔ̈k thiäk kake akɛɛthnhïïm. Keek anyic thuɔɔke thääikɛ̈.

Pakam acï guɔl piny në Nuɛ̈r, Luäc, Rek, Gɔ̈ɔ̈k ku Rup. Nïïn kɔ̈k anaŋ tɔŋke thääikɛ̈, wɛ̈ɛ̈të pïu, wäl, ku akɛɛth thook. Të cï wäl ku pïu ɣɔ̈ɔ̈kic riɛl ke rïïc ɣaa jɔt ɣoŋ tooc kuene bɛ̈në tɔŋ ku ateer.